با وجود قایق‌های تفریحی، سوژه‌های عکاسی تمام‌نشدنی، زیبایی غیرقابل‌انکار غار و دیدنی‌های فراموش‌نشدنی آن، امکان ندارد عاشق غار سهولان نشوید. این غار یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی آذربایجان غربی به ‌شمار می‌رود.
ویژگی‌های غار
سهولان دو ورودی دارد؛ یکی ورودی اصلی و دیگری ورودی فرعی است. این غار به دو قسمت خشکی و آبی تقسیم‌شده است. برای رسیدن به قسمت آبی غار باید از ورودی اصلی وارد شوید و با استفاده از پله، حدود ۲۰ متر- ۱۱۰ پله- پایین‌تر بروید. برای ورودی فرعی هم پله‌هایی ساخته‌شده که گردشگران به راحتی بتوانند از آن استفاده کنند. با ورود به غار متوجه تغییر دما و رطوبت هوا می‌شوید. دمای درون و بیرون غار ۱۰ تا ۱۵ درجه تفاوت دارد. دمای داخل غار هم ۱۰ تا ۱۳ درجه سانتیگراد تغییر می‌کند و رطوبت آن چیزی حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد است. ارتفاع سقف غار تا سطح دریاچه ۵۰ متر است و عمق آب از ۱۵ متر شروع ‌شده و تا ۳۰ متر هم می‌رسد. این غار دو هکتار است که تاکنون ۳۰۰ متر از قسمت خشکی و ۲۵۰ متر از مسیر آبی آن کشف‌ شده و به بهره‌برداری رسیده است. آب این دریاچه‌ها از سفره‌های زیرزمینی و جوشش چشمه‌ها تأمین می‌شود.
موقعیت جغرافیایی
غار سهولان در روستای سهولان، مهاباد، آذربایجان غربی قرار دارد. برای رسیدن به این غار باید به ۴۳ کیلومتری جنوب شرقی مهاباد تا بوکان بروید. بعد با استفاده از جاده‌ برهان و روستای عیسی‌کند، به سهولان برسید. این غار بین شهرستان‌های مهاباد و بوکان قرار گرفته است.
تاریخچه
شاید باورتان نشود؛ ولی طبق تحقیقات، غار سهولان مهاباد حدود ۷۰میلیون سال قدمت دارد که به لحاظ زمین‌شناسی به اواخر دوره «کرتاسه» برمی‌گردد. تاریخ کشف غار دقیقاً مشخص می‌کند که به اعتقاد محققان، مردم همیشه اطراف غار سهولان سکونت داشتند و از این غار به‌عنوان پناهگاه و محلی برای شکار استفاده می‌کردند.
سال ۱۸۹۰ میلادی بود که این غار به معروفیت بیشتری رسید و نقشه‌ای از آن توسط باستان‌شناس فرانسوی به نام «ژاک دمورگان» تهیه شد. ژاک دمورگان بعدها در کتاب خود به نام «جغرافیای ایران» به غار سهولان مهاباد هم اشاره می‌کند.
بخش‌های انسان ساز غار
همان‌طور که گفتیم، غار سهولان مهاباد مدتی برای پناه گرفتن انسان‌ها استفاده می‌شد. به همین خاطر اتاق‌ها و تالارها و بخش‌هایی در قدیم برای این غار ساخته‌شده است. با گذشت زمان و تشکیل شدن قسمت‌های آهکی و خاکی، غار سهولان هم زیباتر شد و هم‌ محل مناسب‌تری برای زندگی.
وجه ‌تسمیه
کلمه «سهول» به معنای یخ و «سهولان» در زبان کردی به معنای یخبندان است. مردم محلی آن را «کونه کوتر» تلفظ می کنند که به همان معنای «لانه کبوتر» است. این اسم به دلیل وجود تعداد زیادی لانه کبوتر در غار، روی غار سهولان مهاباد گذاشته ‌شده است. مردم محلی «کونه کوتر» را برای بخش آبی غار و نام «کونه مالان» را برای قسمت خشکی استفاده می‌کنند. کلمه «مالان» نیز به معنای پناهگاه است.